PHILIPPINE HISTORY

♣️The first book written in the Philippines was DOCTRINA CRISTIANA.

♣️The Father of Ilocano Literature is PEDRO BUKANEG.

♣️The Father of Tagalog Poetry is FRANCISCO BALTAZAR.

♣️Lola Basyang is the pen name of SEVERINO REYES.

♣️The first and longest running komiks series in the Philippines is KENKOY(Liwayway Magasin,1929)

♣️The Father of Pampango Literature who wrote There is no God is JUAN CRISOSTOMO SOTO.

♣️The oldest existing newspaper in the Philippines since the 1900 is MANILA BULLETIN.

♣️The Father of Modern Tagalog Poetry is ALEJANDRO ABADILLA.

♣️The work of Bonifacio which tells the history of the Philippines ANG DAPAT MABATID NG MGA
TAGALOG.

♣️He wrote the popular fable The Monkey and the Turtle - JOSE RIZAL

♣️This is known as Andres Bonifacio's Ten Commandments of the Katipunan - THE DECALOGUE.

♣️Rizal's model for Pilosopong Tasyo was PACIANO RIZAL.

♣️The following characters created by rizal reflect his own personality except SIMOUN (El Filibusterismo)

♣️The line 'whoever knows not how to love his native tongue is worse than any beast or even smelly
fish' TO MY FELLOW CHILDREN

♣️Rizal's pen name - DIMASALANG, LAONG-LAAN

♣️Taga-ilog is JUAN LUNA's Pen name.

♣️The first filipino alphabet was called ALIBATA/BAYBAYIN

♣️the first filipino alphabet consisted of 15 LETTERS

♣️This is a song about love - TALINDAW, awit ng mga taong hindi naimbetahan sa kainan (COLADO)

♣️He was known for his `Memoria Fotografica` - JOSE MA. PANGANIBAN

♣️He is known as the `poet of the workers or laborers` - AMADO HERNANDEZ

♣️Ilocano balagtasan is called BUKANEGAN

♣️Visayan epic about good manners and right conduct - MARAGTAS

♣️The father of Filipino newspaper is PASCUAL POBLETE

♣️Lupang Tinubuan is considered to be the best story written during Japanese Period. The author is
NARCISO REYES

♣️The original title of Ibong Adarna was CORIDO AT BUHAY NA PINAGDAANAN NG TATLONH
PRINSIPENG ANAC NG HARING FERNANDO AT REYNA VALERIANA SA CAHARIANG BERBANIA

♣️PANDEREGLA - first filipino bread

♣️The Great Plebian: Andres Bonifacio

♣️The Father of the Katipunan: Andres Bonifacio

♣️Hero of the Tirad Pass Battle: Gregorio Del Pilar

♣️President of the First Philippine Republic: General Emilio Aguinaldo

♣️Brains of the Philippine Revolution: Apolinario Mabini

♣️Martyred Priests in 1872: GOMBURZA

♣️Brains of the Katipunan: Emilio Jacinto

♣️Co-founder of La Independencia: General Antonio Luna

♣️Mother of Balintawak: Melchora Aquino

♣️Greatest Filipino Orator of the Propaganda Movement: Graciano Lopez- Jaena

♣️First Filipino Cannon-maker: Pandar Pira

♣️Managing Editor of La Solidaridad: Mariano Ponce

♣️Lakambini of Katipunan: Gregoria de Jesus

♣️Poet of the Revolution: Fernando Ma. Guerrero

♣️Outstanding Diplomat of the First Philippine Republic: Felipe Agoncill

♣️First University of the Philippines President: Rafael Palma

♣️Greatest Filipino Painter: Juan Luna

Greatest Journalist of the Propaganda

♣️Movement: Marcelo H. del Pilar

♣️First Filipino Poetess: Leona Florentino

♣️Peace of the Revolution: Pedro Paterno

♣️Founder of Philippine Socialism: Isabelo

♣️Delos Reyes Viborra: Artemio Ricarte

♣️Author of the Spanish lyrics of the Philippine National Anthem: Jose Palma

♣️Chief of Tondo: Lakandola

♣️The Last Rajah of Manila: Rajah Soliman

♣️Fiancée of Jose Rizal: Leonor Rivera

♣️Maker of the

First Filipino Flag: Marcela Agoncillo

♣️Co-founder of Katipunan: Galicano Apacible

♣️Leader of the Ilocano Revolt: Diego Silang

♣️First Filipino Hero: Lapu-lapu

♣️Leader of the Longest Revolt in Bohol: Francisco Dagohoy

♣️The Man of Many Talents: Epifanio Delos Santos

♣️Prince of Tagalog Poets: Francisco Baltazar

♣️Visayan Joan of Arc: Teresa Magbanua

♣️Mother of Biak-na-Bato: Trinidad Tecson

♣️Wife of Artemio Ricarte: Agueda

♣️EstebanLeader of the Tarlac Revolt: Gen. Francisco Makabulos

♣️Composer of the Philippine National Anthem: Julian Felipe

♣️Spaniards born in the Philippines: Insulares

♣️Leader of Magdalo: Baldomero Aguinaldo

♣️Leader of Magdiwang: Mariano Alvarez

♣️Founder of La Liga Filipina: Jose Rizal

♣️Painter of the Spolarium: Juan Luna

ASSESSMENT OF LEARNING 1

▪ TRADITIONAL ASSESSMENT – ito ay tumutukoy sa paggamit ng pen and paper sa isang objective test.

▪ ALTERNATIVE ASSESSMENT – bukod sa paper-and-pen objective test ay kabilang din sa method na ito
ang performance tests, projects, portfolios, journals, at iba pa.

▪ AUTHENTIC ASSESSMENT – ito ay tumutukoy sa paggamit ng isang assessment method na may

kaugnayan sa totoong sitwasyon ng buhay.

● PURPOSES OF CLASSROOM ASSESSMENT

▪ ASSESSMENT FOR LEARNING – isinasagawa before and during instruction.

∞ Placement Assessment – isinagawa bago ang pagtuturo

= pag-assess sa needs ng mga estudyante

= upang ilagay ang isang mag-aaral kung aling grupo siya nabibilang na ayon sa kanyang learning style.

∞ Formative Assessment – isinasagawa habang nagtuturo

= patuloy na sinusubaybayan ng guro ang antas ng kakayahan ng mga stuyante sa mga learning
objectives.

= upang malaman ang lakas at kahinaan ng mga bata sa pag-aaral.

∞ Diagnostic Assessment – isinasagawa during instruction.

= ginagamit ito upang matukoy kung saan bang area ng aralin sila nahihirapan.

▪ ASSESSMENT OF LEARNING – isinasagawa pagkatapos ng instruction. Ito’y karaniwang tinutukoy bilang

SUMMATIVE ASSESSMENT.

= ginagamit upang patunayan kung anu ang alam at magagawa ng mga estudyante.

▪ ASSESSMENT AS LEARNING – ginagawa ito para sa mga guro na maunawaan at maayos ang kanilang
papel na ginagampanan sa pag-assess ng learning.

● PRINCIPLES OF HIGH QUALITY CLASSROOM ASSESSMENT

▪ CLARITY AND APPROPRIATENESS OF LEARNING TARGET – ang learning target ay na dapat na malinaw
na nakasaad, tiyak, at sentro sa kung ano ang tunay na mahalaga.

▪ APPROPRIATENESS OF METHODS – ang learning target ay sinusukat sa pamamagitan ng naaangkop na

assessment methods. (Mode Assessment: Traditional, Performance, and Portfolio).

▪ BALANCE – nagtatakda ng mga target sa lahat ng domain of learning; gumagamit ng pareho ng

traditional at alternative assessments.
▪ VALIDITY – sinusukat kung ano ang ninanais na sukatin; Ay tumutukoy sa pagiging kapaki-pakinabang
ng instrument para sa isang naibigay na layunin.

▪ RELIABILITY – tumutukoy sa pagkakapare-pareho ng mga marka na nakuha ng parehong tao kapag nag-
retest gamit ang pareho o katumbas na instrumento.

▪ FAIRNESS – ay nagbibigay sa lahat ng mga mag-aaral ng isang oportunidad upang ipakita ang kanilang
mga achievements.

▪ PRACTICALITY AND EFFECIENCY – ang impormasyon na nakuha ay dapat na nagkakahalaga ng mga

mapagkukunan at oras na kinakailangan upang makuha ito.

▪ CONTINUITY – ang assessment ay magaganap sa lahat ng mga yugto ng pagtuturo. Maaaring gawin ito
bago, habang at pagkatapos ng pagtuturo.

▪ AUTHENTICITY – makabuluhang Gawain sa pagganap; Malinaw na pamantayan; Mga dekalidad na

produkto at pagganap; Positibong pakikipag-ugnayan sa pagitan ng assessee at assessor; Pagbibigay diin
sa metacognition at self-evaluation; Pagbabahagi ng kaalaman.

▪ COMMUNICATION – ang assessment targets at standards ay dapat na ipaalam; Ang resulta ay dapat na
ipaalam sa mga mag-aaral sa pamamagitan ng direktang pakikipag-ugnayan o regular na pagbibigay ng
feedback sa kanilang progress.

▪ POSITIVE CONSEQUENCES

= Positive consequences to student: nag-uudyok sa kanila na matuto.

= Positive consequences to teacher: nakakatulong sa pagpapabuti ng pagiging epektibo ng kanilang

pagtuturo.

▪ ETHICS – ang mga guro ay dapat na palayain ang mga mag-aaral mula sa kahihiyan at paglabag sa
karapatan ng mga estudyante o iba pang nakakapinsalang kahihinatnan; Ang mga guro ay dapat na
magabayan ng mga batas at patakaran na nakakaapekto sa kanilang pagtatasa (assessment) sa silid
aralan;

● PERFORMANCE BASED ASSESSMENT – ay isang proseso ng pagtitipon ng impormasyon tungkol sa pag-

aaral ng mag-aaral sa pamamagitan ng aktwal na pagpapakita ng mga mahahalaga at kapansin-pansin na
mga kasanayan at paglikha ng mga produkto na pinagbabatayan sa mga realidad na konteksto sa
mundo.

● PORTFOLIO ASSESSMENT – ito ay purposeful, ongoing, dynamic, at collaborative na proseso ng

pagtitipon ng maraming mga indicators ng growth at development ng mga estudyante.

= Working Portfolio – mga koleksyon sa araw-araw na Gawain ng mga estudyante.

= Show-case Portfolio – koleksyon ng mga pinakamagandang mga gawa o projects ng mga mag-aaral.
= Documentary Portfolio – kombinasyon ng working at show-case portfolio.

● RUBRIC – ay isang measuring instrument na ginagamit sa pag-rate ng isang performance-based task.

= Checklist – nagtatanghal at sinusunod ang mga katangian ng isang kanais-nais na pagganap o

produkto.

= Rating scale – sinusukat ang antas ng kalidad ng gawa o pagganap.

∞ TYPES OF RUBRICS

▪ Holistic Rubric – inilalarawan nito ang pangkalahatang kalidad ng pagganap o produkto.

▪ Analytic Rubric – inilalarawan nito ang detalyadong katangian o kalidad ng isang pangganap o
produkto.

PROPONENTS AND THEIR THEORIES

1. WILHELM WUNDT-father of modern psychology

2.SIGMUND FREUD-father of psychoanalysis, and psychosexual theory

3.JOHANN HEINRICH-father of education and pedagogy

4. IVAN PAVLOV-classical conditioning

5.BURRHUS F. SKINNER-operant conditioning.

6.DAVID AUSUBEL-meaningful learning

7.JEROME BRUNER-discovery learning,spiral curriculum

8.ALBERT BANDURA-social cognitive learning theory.

9.EDWARD LEE THORNDIKE-law of readiness and exercises

10. KURT LEVIN-life space content.

11.KOHLER-problem solving by insight, insightful learning

12.URIE BROFENBRENNER-ecological theory

13.SANDRA BEM-gender schema theory

14.HOWARD GARDNER-theory of multiple intelligence

15.ELLIOT TURRIEL-Social domain theory

16.LAWRENCE KOHLBERG-moral development theory

17.ROBERT STERNBERG-triathlon theory intelligence

18.ERIK ERIKSON-psychosocial development theory

19.MA. MONTESSORI-transfer of learning, kindergarten preparation of children.

20.EDWARD PAUL TORRANCE-creative problem solving

21.CHOMSKY-linguistic acquisition theory

22.JEAN PIAGET-cognitive learning theory

23.JOHN WATSON-behavioral theory

24.EDWARD TOLMAN-purpose behaviorism

25.BERNARD WEINER-attribution theory

26.DANIEL GOLEMAN-emotional intelligence.

27.TITCHENER- structuralism psychology

28.ROBERT GAGNE -sequence of instruction

29.ABRAHAM MASLOW - hierarchy of needs , motivation theory

30.BENJAMIN BLOOM - bloom's cognitive taxonomy

31.DAVID KRATHWOHL - affective domain

32.LEV VYGOTSKY - socio-cultural theory of cognitive devt , linguistic theory, Scaffolding

33.JOHN LOCKE - tabularasa , empiricism

34.CHARLES COOLEY - looking glass self-theory

35.JOHN FLAVEL - metacognition

36.ARNOLD GESELL - maturation theory

37.JOHN DEWEY - Learning by doing

38.DAVID FROEBEL - Father of kindergarten

39.AUGUSTE COMTE - Father of Sociology.

40.JOHN AMOS COMENCIUS - Fr. of modern education.

PHILOSOPHICAL FOUNDATIONS OF EDUCATION

● IDEALISM 👉 Plato (own ideas) nothing exist except in the mind of a man/ what we want the world to
be

● REALISM 👉 Aristotle;Herbart; Comenius; Pestalozzi; Montessori; Hobbes; Bacon; Locke

▶ (experience) fully mastery of knowledge

● BEHAVIORISM 👉 always guided by standards/by procedure; purpose is to modify the behavior

● EXISTENTIALISM 👉 Kierkegaard; Sartre; "Man shapes his being as he lives"

▶Focuses on self/individual

● PRAGMATISM/EXPERIMENTALISM 👉William James; John Dewey - learn from experiences through

interaction to the environment

▶Emphasizes the needs and interests of the children

● PERENNIALISM 👉 Robert Hutchins

▶focuses on unchanging/universal truths

● ESSENTIALISM 👉 William Bagley - teaching the basic/essential knowledge

▶ Focuses on basic skills and knowledge

● PROGRESSIVISM 👉 Dewey/Pestalozzi (process of development)

▶focuses on the whole child and the cultivation of individuality

● CONSTRUCTIVISM👉Jean Piaget

▶Focused on how humans make meaning in relation to the interaction b/w their experiences and their
ideas. Nature of knowledge w/c represents an epistemological stance.

● SOCIAL RECONSTRUCTIONISM 👉 George Counts - recognized that education was the means of
preparing people for creating his new social order

▶highlights social reform as the aim of education

➡ ACCULTURATION - learning other culture; the passing of customs, beliefs and tradition through
interaction and reading.

➡ ENCULTURATION - the passing of group's custom, beliefs and traditions from one generation to the
next generation

➡ Convergent questions - are those that typically have one correct answer.
➡ Divergent questions - also called open-ended questions are used to encourage many answers and
generate greater participation of students. Higher order thinking skills; to think more creatively.

TALAMBUHAY NI RIZAL:

Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda

(Manunulat, Pambasang Bayani ng Pilipinas, Dakilang Henyo ng Lahing Malayo)

ISINILANG SA: Calamba, Laguna (Hunyo 19, 1861)

BINARIL SA: Bagumbayan (ngayo’y Luneta; Disyembre 30, 1896)

Mga Magulang: Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Morales Alonso Realonda y
Quintos (“Z” sa ibang aklat)

Mga Ninuno: Domingo Lamco, sa panig ng ama (negosyanteng Instik); Lakandula, sa panig ng ina (pinuno
ng Tondo na namuno sa isang bigong pag-aalsa sa mga Kastila, inapo ni Rajah Sulayman ng Maynila)

Nagbinyag: Padre Rufino Collantes

Ninong: Padre Pedro Casañas

Paboritong kura paroko/parish priest: Padre Leoncio Lopez (nagturo kay Rizal ng pagrespeto sa
karapatan ng ibang tao)

Buong Pangalan: (Complete name) Jose Protacio Mercado Rizal y Alonso Realonda

Jose Protacio - first name

Jose: sa karangalan ni San Jose, patron ng mga manggagawa, asawa ng Birheng Maria, tatay sa lupa ni
Hesukristo

Protacio: sa karangalan ni San Protacio (isang martir; kapistahan/feast day niya tuwing Hunyo 19)

Mercado: tunay na apelyido ng kanyang ama; nangangahulugang “pamilihan/market” sa wikang Español

Rizal: apelyidong pansamantalang pinagamit kapalit ng Mercado upang makaiwas sa gulo (kabibitay pa
lamang sa Gomburza; konektado kay Padre Burgos si Paciano kaya delikado ang apelyidong Mercado);
mula sa salitang Español na “ricial” (luntiang lupang tinatamnan ng trigo/green fields of barley)

Alonso: tunay na apelyido ng ina noong dalaga pa/maiden name; middle name ni Jose Rizal

Realonda: middle name ng kanyang ina noong dalaga pa; galing sa lola ni Rizal

Mga kapatid:

1. Saturnina
2. Paciano – tanging lalaking kapatid ni Jose; tumustos/nagpondo sa pag-aaral ni Jose sa Europa; naging
heneral ng Hukbo ng Rebolusyong Pilipino

3. Narcisa

4. Olympia – namatay sa 13 oras na panganganak

5. Lucia

6. Maria

7. Concepcion – kasunod ni Jose; namatay sa sakit sa edad na 3 taon

8. Josefa – naging pangulo ng pangkababaihang grupo ng Katipunan

9. Trinidad – tinuruan ni Jose ng Ingles; pinagbigyan ng lamparang naglalaman ng teksto ng Mi Ultimo

Adios

10. Soledad

Unang guro: ang kanyang ina (nagturo ng alpabetong Kastila/abecedario; pagdarasal sa Latin at
panimulang pagbasa)

Unang pighating naranasan: pagkamatay ni Concepcion (Concha) na lagi niyang kalaro

Unang tulang sinulat: “Sa Aking mga Kabata” (sinulat sa Tagalog; tungkol sa pagmamahal sa sariling
wika; 8-taong gulang siya noon)

Mga Tiyuhing Nakaimpluwensya:

1. Tiyo Manuel – palakasan/sports

2. Tiyo Gregorio – pag-ibig sa aklat

3. Tiyo Jose Alberto – husay sa sining/art

Unang guro sa pormal na edukasyon: Justiniano Aguino-Cruz (paaralan sa Biñan, Laguna)

Unang Kawalang-katarungang dinanas ng pamilya Rizal: pagkakulong ni Doña Teodora dahil sa walang
basehan na paratang ng paglason sa hipag/sister-in-law niya

Pangyayaring nagmulat kay Rizal sa kawalang-katarungan sa Pilipinas: Pagbitay sa Gomburza (Mariano

Gomez, Jose Burgos at Jacinto Zamora; tatlong Pilipinong pari na nagsusulong sa Pilipinisasyon ng mga
parokya; idiniin o i-friname-up sa pag-aalsa sa Cavite noong 1872)

Buhay-High School: sa Ateneo Municipal (nasa loob ng Intramuros, Maynila noon; paboritong paaralan
ni Jose; pinatatakbo ng mga Heswita/Jesuit
Tulang sinulat sa paglaya ng ina: “Mi Primera Inspiracion” (My First Inspiration/Ang Una Kong
Inspirasyon)

Unang Guro sa Ateneo: Padre Jose Bech

Paboritong Guro sa Ateneo: Padre Francisco Sanchez (humikayat sa kanya na ipagpatuloy ang
pagsusulat)

1877: Nagtapos sa Ateneo; sobresaliente o excellent ang marka sa lahat ng asignatura; tumanggap ng
diplomang Bachiller en Artes (katumbas ng high school diploma ngayon)

Abril 1877: Pumasok sa Unibersidad ng Santo Tomas (UST) para magkolehiyo; pinatatakbo ng mga
Dominikano/Dominicans; kumuha ng Pilosopiya at Letra sa unang taon batay sa gusto ng ama; lumipat
sa Medisina nang sumunod na taon, batay sa payo ni Padre Pablo Ramon, rektor ng Ateneo

Tulang nagwagi ng unang gantimpala – 1879 : “A la Juventud Filipina” (Sa Kabataang Pilipino/To The
Filipino Youth); dito binigyang-diin ni Jose na ang mga kabataan ang pag-asa ng bayan

Dulang nagwagi ng unang gantimpala: “El Consejo de los dioses” (Ang Pulong ng mga diyos/The Council
of the gods); tungkol sa pag-aaway-away ng mga diyos at diyosa sa Bundok Olimpo sa kung sino kina
Homer (Griyegong/Greek sumulat ng “Iliad” at “Odyssey”), Virgil (nagsulat sa Latin ng “Aeneid”) at
Miguel de Cervantes (Kastilang nagsulat ng “Don Quijote de la Mancha”) ang pinakamahusay; nagwagi
ito sa patimpalak/contest na inorganisa ng Liceo Artistico Literario de Manila para sa paggunita sa ika-
400 taong kamatayan ni Cervantes

1880: Hinampas ng espada ng isang gwardya sibil; nagreklamo kay Gob. Hen. Primo de Rivera pero
walang nangyari

1882: Nagpasyang sa ibang bansa na lang mag-aral dahil:

1. Di gaanong mahusay ang pagtuturo sa UST noon

2. May diskriminasyon sa UST; minamaliit ang mga Pilipino

3. Galit sa kanya ang mga Dominikano dahil sa pagtatatag niya ng Compañerismo (kapatiran/fraternity
ng mga Pilipino)

4. Gusto niyang gamutin ang mata ng ina (mas maganda ang turo sa Europa)

Mayo 1882: naglakbay papuntang Europa, mula sa Maynila

Ruta mula Maynila (sa pamamagitan ng barko/ship):

1. Singapore

2. Colombo, Sri Lanka

3. Aden, Yemen
4. terminal sa Suez Canal (Ehipto/Egypt)

5. Italya

6. Pransya

7. Espanya (dumating: Hunyo 1882)

Unang sinulat sa Europa: Sanaysay/essay na “Amor Patrio” (Pag-ibig sa Bayan o Love of Country);
gumamit ng sagisag-panulat o pen name na Laong Laan (“matagal nang inalay”) isinalin sa Tagalog ni
Marcelo H. del Pilar, na gumamit naman ng pen name na Dolores Manapat; lumabas sa “Diariong
Tagalog” (unang dyaryong Tagalog sa Pilipinas)

Nobyembre 1882: Pumasok sa Universidad Central de Madrid/UCM; kumuha ng kursong Pilosopiya at

Letra at Medisina; habang nasa UCM ay umanib siya sa “Circulo Hispano-Filipino” at sa Masonerya o
Freemasonry

Talumpati sa Madrid: binigkas sa karangalan nina Juan Luna at Felix Resureccion-Hidalgo, 2 pintor na
Pilipinong nagwagi sa Pambansang Eskposisyon sa Sining (ng Espanya) para sa “La Spolarium” at
“Virgenes Expuestas Al Populacho,” na parehong masining na tumuligsa sa masamang pamamahala ng
mga Kastila

1884: Binigyan ng lisensya sa medisina; bago pumunta sa Paris, dinalaw muna ang mga kaibigan niyang
sina Maximo Viola at Pardo de Tavera na nasa Barcelona

1885: Pumunta sa Paris, Pransya upang magsanay sa klinika ni Dr. Louis de Weckert; naging bahagi ng
“La Solidaridad” (dyaryo ng Kilusang Propaganda)

Sa Alemanya/Germany:

· Nakilala si Prof. Ferdinand Blumentritt (Austrian na ethnologist na nananaliksik tungkol sa wikang

Tagalog) na siya niyang naging pinakamatalik na kaibigan/best friend

· Nagsanay sa ospital na pangmata ng University of Heidelberg sa pamamahala ni Dr. Otto Becker

· Habang nasa Heidelberg, sinulat ang tulang “A las Flores del Heidelberg” (Sa Mga Bulaklak ng
Heidelberg/To the Flowers of Heidelberg); nagpapakita ng pangungulila sa sariling bayan

· Tinapos at pinalimbag ang “Noli Me Tangere” sa Alemanya; pinautang siya ng pera ni Maximo Viola
(kaibigan niyang taga-San Miguel, Bulacan) para sa pagpapalimbag ng unang 2,000 kopya/sipi ng Noli;
bago umuwi sa Pilipinas para alamin ang reaksyon ng mga Pilipino sa nobela, ay naglakbay muna siya sa
Europa kasama si Maximo Viola

Unang Pagbalik sa Pilipinas:

· Nanggamot at naging makatarungan sa paniningil (depende sa katayuan o status ng pasyente ang

singil); nakilala bilang Dr. Ulliman (dahil nagsanay sa Alemanya)
· Pinatawag ni Gob. Hen. Emilio Terrero; pinag-iingat siya nito sa mga tumutuligsa sa Noli; binigyan siya
ng gwardya (Jose Taviel de Andrade)

· Tinuligsa ng mga prayle ang Noli: sumulat ng liham-pastoral si Padre Jose Rodriguez na pinamagatang
“Caiingat Cayo” (Mag-ingat kayo/Beware!); pinag-iingat at pinagbabawalan niya ang mga tao na basahin
ang sinulat ni Jose na diumano’y subersibo (laban sa gobyerno) at heretikal (kontra sa Simbahan)

· Sinagot ni Marcelo H. del Pilar ng “Caiigat Cayo” (Maging Igat Kayo/Be Like Eels) ang batikos ni
Rodriguez; pinayuhan niya ang mga tao na maging parang igat/eel (isang uri ng madulas na isdang
mahirap hulihin) ang mga tao upang di sila mabitag o ma-trap sa kasinungalingan ng mga prayleng galit
kay Rizal

· Ipinagtanggol din ni Padre Vicente Garcia si Rizal

· Nagpasya si Rizal na muling maglakbay sa ibang bansa upang mas malayang makakilos (sa Pilipinas,
mahirap magsulat o bumatikos dahil malakas ang impluwensya ng mga prayle)

Ikalawang Paglalakbay ni Jose Rizal (mula Maynila):

1. Hong Kong – pumasyal sa mga Pilipinong taga-roon na gaya ni Jose Maria Basa na tumulong sa
pagpupuslit o pagi-smuggle ng mga kopya ng Noli

2. Hapon – nakilala niya rito si O-Sei-San

3. Estados Unidos – nabiktima sila ng diskriminasyon; “bansang malaya ngunit para lamang sa mga puti,”
ayon kay Rizal

4. Londres/London, Gran Britanya/Great Britain – nanaliksik sa malaking aklatan para ihanda ang
anotasyon sa “Sucesos de las Islas Pilipinas” (Mga Pangyayari sa Kapuluan ng Pilipinas/Events in the
Philippine Islands) ni Dr. Antonio de Morga; ang aklat na ito ay nagpapatunay na may sibilisasyon na ang
mga Pilipino nang abutan o madatnan sila ng mga Kastila; dito rin niya sinulat ang “Liham sa mga
Kababaihang Taga-Malolos” (Malolos, Bulacan; sinulatan niya ang mga babaeng taga-rito para ipakita
ang kanyang paghanga at pagsuporta sa kanilang layunin na magpatayo ng paaralang pambabae roon)

5. Sa Belhika/Belgium – dito inilimbag (sa Ghent, Belgium) ang “El Filibusterismo,” ang karugtong/ sequel
ng Noli Me Tangere; ang El Fili ay inalay niya sa Gomburza; pinautang siya ni Valentin Ventura upang
ito’y ipalimbag

6. Sa Hong Kong ulit – para manggamot at makipagkita sa buong pamilya Rizal (dito sila nagpasko;
kapapalayas pa lamang ng pamilya nila at ng iba pang pamilya ng mga magsasaka sa asyenda/hacienda
ng mga Dominikano sa Calamba, Laguna; ayaw na kasing magbayad ng upa ni Don Francisco dahil
sobrang taas na ang sinisingil); sandaling nanggamot din si Jose sa Hong Kong; habang narito, sumulat
din siya kay Gob. Hen. Eulogio Despujol upang hilingin dito na dalhin o i-resettle ang mga taga-Calamba
sa Sabah/North Borneo (ito ang tinawag ni Rizal na “Proyekto ng Kolonisasyon ng Borneo” na ibinasura
lang si Despujol)
Ikalawang Pagbabalik sa Pilipinas: Bakit nagpasyang bumalik?

1. Para mapanatili ang pagkakaisa ng Kilusang Propaganda (nag-away-away sila noon sa Europa kung
sino ang dapat maging pangulo nila, si Rizal o si del Pilar; umalis na lang si Rizal para maresolba ito)

2. Kakausapin niya si Despujol para alamin kung magbabago pa ang pasya nito

3. Itatatag niya “La Liga Filipina” (Ang Liga ng mga Pilipino/League of Filipinos) sa Pilipinas

Mga Nangyari sa Ikalawang Pagbabalik sa Pilipinas:

1. Itinatag niya “La Liga Filipina” noong Hulyo 2, 1892 sa bahay ni Doroteo Onjungco sa Tondo, Maynila
(ang La Liga ay samahang sibiko para sa mga Pilipino na layuning magsulong ng mga reporma sa
Pilipinas); isa si Andres Bonifacio sa mga orihinal na kasapi ng La Liga

2. Limang araw pagkatatag ng La Liga (Hulyo 7), ipinatapon (in-exile) si Rizal sa Dapitan, Zamboanga dahil
sa mga sumusunod na dahilan:

a. May nakuhang sipi ng “Pobres Frailes” sa unan ni Lucia (kapatid na kasama niya sa paglalakbay); ang
babasahing ito’y anti-prayle/ kontra sa Simbahan (malamang na inilagay lamang ito sa bagahe ng
magkapatid)

b. Inalay ni Rizal ang “El Filibusterismo” sa Gomburza, kaya’t ito’y subersibo

c. Diumano’y (allegedly) iligal daw ang La Liga Filipina

3. Hulyo 7, 1892 din: itinatag ni Andres Bonifacio at ng ilan pang kasapi ng La Liga Filipina, ang
KKK/Katipunan (Kataas-taasang Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan/ Supreme and
Most Respectable Organization of the Sons of the Motherland) para simulan ang sikretong pag-
oorganisa na hahantong sa armadong pag-aalsa/rebolusyon para mapatalsik ang mga Kastila at
makapagtayo ng demokratikong gobyernong pinatatakbo ng mga Pilipino (para sa kanila, ang
pagkapatapon ni Rizal ay senyales na wala nang pag-asa ang reporma sa ilalim ng mga Kastila at kung
gayon, wasto na ang magrebolusyon)

Mga Nangyari sa Dapitan

1. Nagtayo siya ng paaralan para sa mga batang lalaki

2. Nagtayo ng patubig/irrigation system para sa mga magsasaka at mamamayang taga-Dapitan

3. Nakipagdebate (sa sulat) kay Padre Ramon Pastells (isang Heswita) tungkol sa mga usaping
panrelihiyon

4. Sinulat ang tulang “Mi Retiro” (Ang Aking Pahingahan) bilang tugon sa hiling ng ina

5. Nakatuklas ng mga bagong specie ng palaka, tutubi/dragonfly at uwang/ beetle na malao’y

ipapangalan sa kanya
6. Naglilok ng mga pigurin at estatwang bato atbp.

7. Tumanggap ng mga pasyente mula sa iba’t ibang dako ng Pilipinas at ng daigdig

8. Nakilala at kinasama (live-in) si Josephine Bracken, na malao’y mistulang asawa na rin niya

9. Dinalaw siya ni Dr. Pio Valenzuela (sugo/emissary ni Andres Bonifacio) para alamin ang opinyon niya
sa rebolusyong inoorganisa ng Katipunan; inalok siya ni Valenzuela na itakas para pamunuan niya ang
rebolusyon, di pumayag si Rizal at sinabi rin niyang tutol siya sa rebolusyon dahil:

a. Nangako siya sa mga Kastila na di tatakas sa Dapitan

b. Hindi pa raw handa ang mga Pilipino (kulang sa armas atbp.)

c. Wala pa raw pagkakaisa ang mga Pilipino

d. Diumano’y hindi pa sanay mamahala ang mga Pilipino

e. Marami raw madadamay na inosente

10. Sumulat si Jose kay Gob. Hen. Ramon Blanco para hilingin na payagan siyang pumunta sa Cuba para
maging doktor sa Hukbong Kastila (Spanish Army; noo’y nagrerebolusyon na ang mga Cubano laban sa
mga Kastila; ayon sa ibang aklat, sikretong plano ni Rizal na obserbahan ang taktikang gerilya/guerilla
tactics na ginagamit ng mga Cubano laban sa Español)

Agosto 23, 1896: Nagsimula ang hayagang pag-aalsa ng Katipunan laban sa mga Kastila

Hulyo 1896: Pinayagan siya ni Blanco na pumunta sa Cuba; nakaalis ang bapor nila sa Maynila pero nasa
Singapore pa lamang ang barkong sinasakyan niya’y muli siyang ipinaaresto (September 30). Nang
makarating sa España ang kanilang barko ay inilipat siya sa isang barkong militar at ibinalik sa Pilipinas
para ikulong sa Fort Santiago (sa loob ng Intramuros).

Disyembre 8, 1896: Pinamili siya ng magiging abogado niya sa isang listahan; pinili niya si Luis Taviel de
Andrade

Disyembre 11, 1896: Binasahan siya ng sakdal/ipinaalam sa kanya ang mga ikinaso sa kanya:

1. Sedisyon o pag-uudyok ng pag-aalsa

2. Rebelyon o pagsulat ng aklat laban sa pamahalaan

3. Pagtatatag ng diumano’y lihim na samahan (La Liga)

Depensa ni Rizal at kanyang abogado: Walang kinalaman si Rizal sa pag-aalsa ng Katipunan, dahil tutol
nga siya sa rebolusyon (nagpalabas pa nga siya ng manipesto para patunayan ito); hindi subersibo o
sedisyoso ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo dahil hindi naman ito itinago ni Rizal kaninuman,
layunin lamang niyang isiwalat ang katotohanan; Lalong hindi lihim ang La Liga Filipina dahil alam na nga
ng mga Kastila ang tungkol dito at wala ring ginawang labag sa batas ang La Liga (humihingi lamang ito
ng reporma)

Paano nadiin si Rizal: Dahil sa pagbaligtad at pagtatraydor ng mga dati niyang kasamahan, mga kapwa
Pilipino, lalo na si Dr. Pio Valenzuela (na nakakatawa ma’y siya pang nagdiin kay Rizal sa hukuman); galit
na galit kay Rizal ang mga prayle dahil sa kanyang sinulat na nagsiwalat sa mga baho ng ilang miyembro
ng Simbahan, kaya idiniin nila ito (gaya ng ginawa nila sa Gomburza), kaya kahit inosente’y hinatulan pa
rin siya.

Disyembre 28, 1896: Nilagdaan ni Gob. Hen. Camilo Polavieja ang hatol/sentensya ng kamatayan ni Rizal

Disyembre 29, 1896: Sinulat niya ang kanyang huling tula: “Mi Ultimo Adios” (Ang Huling Paalam/My
Last Farewell)

Disyembre 30, 1896: Binaril sa Bagumbayan (Luneta) si Rizal, habang sumisikat ang araw sa silangan,
namatay siya nang di nakita ang pagsikat ng araw sa silangan (ang paglaya ng Pilipinas), ngunit di
kalabisang sabihing siya ang isa sa nagmulat ng sambayanan upang makita nito ang kanyang aping
kalagayan at sa huli’y mag-alsa upang lumaya sa pagkaalipin.

MGA PAG-IBIG NI RIZAL

Segunda Katigbak – unang pag-ibig; kapatid ng kanyang kaibigang si Mariano; nakilala nang siya’y nasa
UST; di gaanong matangkad, may mga matang nangungusap, kulay rosas na pisngi

2. Margarita Almeda-Gomez – ikalawang pag-ibig; taga-Pakil, Laguna; kayumangging kulay, kaakit-akit

ang mga mata

3. Leonor Rivera – pinakadakilang pag-ibig ni Rizal; second cousin niya; si “Taimis”; pinaghanguan ng
karakter ni Maria Clara; ikinasal sa British/Ingles na si Charles Henry Kipping

4. Jacinta Evardo Laza - si “Binibining L”

5. Leonor Valenzuela – kapitbahay sa Intamuros; kasulatan niya gamit ang asin at tubig; taga-Calamba;
estudyante ng medisina

6. Suzanne Jacoby – nakilala sa Belgium; sandali lamang silang nagkaibigan ‘pagkat umalis din agad si
Rizal para asikasuhin ang kaso ng pamilya sa Espanya

7. Gertrude Beckett – dalagang taga-London; kapamilya ng kanyang tinirhan doon; tumulong sa pag-
aaral niya ng Ingles.

8. Magkapatid na Adelina at Nelly Boustead – noong una’y mas nagustuhan si Adelina na mas bata; si
Nelly ay gusto rin ni Antonio Luna; dahil nangungulila kay Leonor (na nabalitaan niyang nagpakasal na),
niyaya niya si Nelly na magpakasal; nagpatumpik-tumpik si Nelly dahil alam niyang nangungulila lang si
Rizal kay Leonor at baka maging panakip-butas lang siya, isa pa, Protestante si Nelly at ayaw namang
itakwil ni Rizal ang kanyang pagka-Katoliko.
9. Usui Seiko/O-Sei-San/O Sei Keio – nagturo ng wikang Hapon/Niponggo kay Rizal; muntik na rin niyang
pakasalan kundi lang dahil sa bayan

10. Consuelo Ortiga y Perez – Kastila; inalayan ni Rizal ng tula; iniwan niya ‘pagkat gusto rin ni Eduardo
de Lete na kanyang kaibigan

11. Josephine Bracken – itinuring niyang asawa; isang Irish; ampon ng isang Amerikanong taga-Hong
Kong na nagpagamot kay Rizal; balingkinitan ang katawan at asul ang mata

Ang BATAS RIZAL (ligal na batayan ng pag-aaral sa buhay at mga sinulat ni

Jose Rizal)

· Batas ng Republika Blg. 1425

· Pinagtibay noong Hunyo 12, 1956

· Ipinatupad ng Lupon sa Pambansang Edukasyon (Committee of National Education) noong Agosto 16,
1956

· Akda ni Sen. Claro M. Recto ang orihinal na bersyon (lolo ni dating Sen. Ralph Recto)

· Binatikos ng ilang grupo at senador ang bersyon ni Recto kaya naglabas ng pamalit o substitute bill si
Sen. Jose P. Laurel Sr. (na batay sa panukala nina Sen. Emmanuel Pelaez at Roseller Lim); ito ang naging
Batas Republika 1425

Mga Tumutol sa Orihinal na Bersyon ng Batas Rizal

· Sen. Decoroso Rosales (kapatid ni Arsobispo Rosales)

· Mariano Cuenco (kapatid ni Arsobispo Cuenco)

· Padre Jesus Cavanna

· Sen. Francisco “Soc” Rodrigo

· ilang grupo sa Simbahang Katoliko

Puna sa Orihinal na Batas Rizal

· Nilalabag daw ang kalayaan sa pagpili ng relihiyon

· Bahagi na raw ng nakalipas ang Noli at Fili kaya di na dapat pag-aralan pa

· May 120 pahayag daw sa Noli laban sa Simbahang Katoliko

Pagtatanggol sa Batas Rizal

· Pagpapalaganap ng nasyonalismo ang layunin ng pag-aaral sa buhay at mga sinulat ni Rizal kaya walang
masama rito

· Hindi pa nalulutas ang mga suliraning panlipunang tinalakay ng nobela kaya kailangan pa rin itong pag-
aralan

*Naayos ang gusot nang payagan ng

bagong bersyon ng batas ang paggamit ng

expurgated version ng mga nobela ni Rizal

Tatlong Pangunahing Probisyon ng

Batas Rizal

· Pagsasama sa kurikulum ng lahat ng paaralang pribado at publiko ng kursong tungkol sa buhay at mga
sinulat ni Rizal lalo na ang Noli at El Fili

Pagpapalimbag at libreng pamamahagi ng mga orihinal at mga salin ng mga akdang ito

Pagpapanatili at pagpapalawak ng koleksyong Rizaliana sa mga aklatan sa bawat paaralan sa bansa

Paano pinili si Rizal bilang

Pambansang Bayani?

Pamantayan/Criteria sa Pagpili:

isang Pilipino

namayapa (patay na)

may matayog na pagmamahal sa bayan

may mahinahong damdamin (dapat ay ayaw sa rebolusyon, dahil noo’y sinasakop pa lang tayo ng mga
Amerikano; kung rebolusyunaryo nga naman ang pambansang bayani, baka mag-alsa ang mga Pilipino
laban sa kanila gaya ng nangyari noong panahon ng Kastila)

Ang Pinagpiliang Listahan:

Marcelo H. del Pilar

Graciano Lopez-Jaena

Hen. Antonio Luna

Emilio Jacinto
Jose Rizal

Emilio Aguinaldo*

Apolinario Mabini*

*Dahil sa bilang 2) at 3) ng pamantayan, inalis agad sa listahan sina Aguinaldo at Mabini, lalo pa’t para sa
mga Amerikano, si Aguinaldo ay “mapusok” (nananawagan pa siyang ituloy ng mga Pilipino ang
rebolusyon laban sa Amerikano, hanggang madakip siya sa Palanan, Isabela) at si Mabini nama’y
“matigas ang ulo” (madali siyang nadakip siya ng mga Amerikano dahil lumpo; ayaw niyang manumpa ng
katapatan sa simula sa mga Amerikano kaya pinatapon siya ng mga ito sa Guam; isa pa, nagpalabas din
ng manipesto si Mabini, bago maaresto, na nagtatagubilin sa mga Pilipino na ituloy ang laban; pinatapon
siya sa Guam sa takot ng mga Amerikano na maging simbolo siya ng rebolusyong Pilipino)

Ang mga nagpasya kung sino ang dapat maging Pambansang Bayani:

Commissioner William Howard Taft (malao’y naging pangulo ng Estados Unidos)

Morgan Schuster

Bernard Moses

Dean Worcester

Henry Clay Ide

Trinidad Pardo de Tavera*

Gregorio Araneta*

Cayetano Arellano*

Jose Luzurriaga*

*Mga Pilipinong may lahing-Kastila; nang dumating ang mga Amerikano para tayo’y sakupin, sila ang
kauna-unahang nagtaksil sa Rebolusyong Pilipino para makakuha ng pwesto sa ilalim ng gobyernong
Amerikano sa Pilipinas

· Imposibleng piliin si Antonio Luna, sapagkat anti-Amerikano na siya noon pa lamang; bago siya patayin
ng mga kapwa Pilipinong tauhan ni Aguinaldo, siya ang nagbabala kay Aguinaldo na mag-ingat sa mga
Amerikano

· Malabo ring piliin si Emilio Jacinto sapagkat itinuring siyang “Utak ng Katipunan,” bagamat patay na
siya noong panahon ng mga Amerikano (mayorya sa mga natirang kasapi ng Katipunan sa buong bansa
ay nagpatuloy sa paglaban sa mga Amerikano hanggang madakip si Aguinaldo)

· Halos kapantay lamang ni Rizal sina del Pilar at Jaena sa pagiging repormista (ayaw sa rebolusyon;
bagamat nagpahayag si del Pilar na pabor siya sa rebolusyon bilang huling opsyon) ngunit lumamang si
Rizal sa pagiging diumano’y mas dramatiko ng pagkamatay niya: siya’y binaril sa Bagumbayan, namatay
naman sa tuberculosis si del Pilar at namatay rin sa sakit si Jaena (bagama’t kung tutuusin, dramatiko rin
ang pagkamatay ni del Pilar na kaya nagkasakit ay sa kawalan ng perang pangkain; naubos ang kanyang
pera sa paglalathala ng La Solidaridad na pangmulat sa mga Pilipino; namatay siyang isang pulubi sa
Espanya).

· Gayunman, isang bagay ang di pinagtatalunan, at hindi tinututulan maging ng mga umaayaw kay Rizal
bilang pambansang bayani: ang kadakilaan ng kanyang panulat: ang pagsulat niya sa Noli Me Tangere at
El Filibusterismo na parehong de-kalidad na obra-maestrang tumatalakay sa mga suliraning panlipunan
at nagmulat sa mga Pilipinong inaalipin ng Espanya. Walang nakapantay sa husay niyang magsulat para
magmulat.